ବଜେଟ୍ କଣ ; ଦେଶର ବଜେଟ୍ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ?
1 min read
‘ବଜେଟ୍’ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ବ୍ୟୟ ଏବଂ ରାଜସ୍ୱର ଯୋଜନା ଯାହା ସାଧାରଣତ ଖର୍ଚ୍ଚ କୁ ବୁଝାଏ ବା ଏକ ସାଧାରଣ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ଅଟେ । ବଜେଟ୍ ହେଉଛି ଆର୍ଥିକ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଯେଉଁଥିରେ ଆୟ ଏବଂ ବ୍ୟୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଦୁଇଟି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ବଜେଟ୍ ?
ଦ୍ୱିତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକାଳର ଶେଷ ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବାକୁ ମୋଦୀ ସରକାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଛନ୍ତି। ଏଥିପାଇଁ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ନିର୍ମଳା ସୀତାରମଣଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଉଛି। ବଜେଟ୍ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଛି ଏବଂ ଏହାର ଅର୍ଥ କ’ଣ ଚାଲନ୍ତୁ ଜାଣିବା । ଦେଶର ବଜେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ଚଳିତ ବର୍ଷ ମୋଦୀ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱିତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକାଳର ଶେଷ ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯିବ। ଏଥିପାଇଁ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ନିର୍ମଳା ସୀତାରମଣଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ପୂର୍ବ ବଜେଟ୍ ବୈଠକ ଆୟୋଜନ କରାଯାଉଛି। ଏହି ସଭାଗୁଡ଼ିକ ବଜେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତିର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଂଶ । ବଜେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି ସମୟରେ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜସ୍ୱ ବିଭାଗ, ଶିଳ୍ପ ସଙ୍ଗଠନ, କୃଷକ ସଙ୍ଗଠନ, ଟ୍ରେଡ ୟୁନିଅନ୍, ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ ଇତ୍ୟାଦି ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ର ହିତାଧିକାରୀଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି। ବଜେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ, ରାଜ୍ୟ, କେନ୍ଦ୍ର ଅଞ୍ଚଳ ଏବଂ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ସଂସ୍ଥାକୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଛି।
ଏହିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତି ହୁଏ ବଜେଟ୍-
ବଜେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି ସମୟରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ବ୍ୟାପାର ବିଭାଗ ଦ୍ୱାରା ଏକ ସର୍କୁଲାର୍ ଜାରି କରାଯାଇଛି । ଯେଉଁଥିରେ ସମସ୍ତ ଆନୁମାନିକ ଆର୍ଥିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ରହିଛି । ଏହା ପରେ ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ମଧ୍ୟରେ ପରିମାଣ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି । ତା’ପରେ ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ସହିତ ସାକ୍ଷାତ କରି ଏକ ବ୍ଲୁ ପ୍ରିଣ୍ଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ । ଏହା ପରେ ସମସ୍ତ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟର ବରିଷ୍ଠ ଅଧିକାରୀମାନେ ଅର୍ଥ ଆବଣ୍ଟନ ପାଇଁ ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ସହିତ ଆଲୋଚନା କରନ୍ତି। ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ବଜେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତିର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଦିଗ, ଯେଉଁଥିରେ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଏବଂ ଅର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ମଧ୍ୟରେ ଚୁକ୍ତି ହୋଇଛି।
ଏହା ହେଉଛି ସରକାରଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ଧ୍ୟାନ-
ସରକାରଙ୍କ ଆୟର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ ହେଉଛି ଟିକସ, ରାଜସ୍ୱ, ଜରିମାନା, ସରକାରୀ ଶୁଳ୍କ, ଡିଭିଡେଣ୍ଡ ଇତ୍ୟାଦି । ପ୍ରତିବର୍ଷ ଫେବୃଆରୀରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିବା ୟୁନିୟନ ବଜେଟ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ସରକାରଙ୍କ ମୂଳ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିନିଯୋଗ କରିବା, ଆୟର ଉତ୍ସ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି। ଏଥିସହ ସରକାର ଦାରିଦ୍ର ତଥା ବେକାରୀ ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ଯୋଜନା କରୁଛନ୍ତି ଏବଂ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିନିଯୋଗ କରୁଛନ୍ତି।
ବଜେଟର ଇତିହାସ –
ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ବଜେଟ୍ ୨୬ ନଭେମ୍ବର ୧୯୪୭ ରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ।ଯାହା ପ୍ରଥମ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ଶାନମୁଖମ୍ ଚେତୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା । ଗଣତନ୍ତ୍ର ପରେ, ୨୮ ଫେବୃଆରୀ ୧୯୫୦ ରେ ପ୍ରଥମ ୟୁନିଅନ୍ ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପିତ ହେଲା । ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ କାଳରେ, ଭାରତର ପ୍ରଥମ ବଜେଟ୍ ୭ ଏପ୍ରିଲ ୧୮୬୦ ରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା । ଯାହାକୁ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ଜେମ୍ସ ୱିଲସନ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ।
