ଦେଶରେ ୪୦୦ ନଦୀ , କିନ୍ତୁ ଖାଲି ଜମୁନା ନଦୀରେ ଏତେ ଫେଣ କେଉଁଠୁ ଆସେ ?
1 min read
ଭାରତରେ ୪୦୦ ରୁ ଅଧିକ ନଦୀ ଅଛି । ଏଠାରେ ୮ ଟି ପ୍ରମୁଖ ନଦୀ ଅଛି । କିନ୍ତୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ କେବଳ ଯମୁନାରେ କାହିଁକି ଫେଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ? ଏତେ ଅଧିକ ଯେ ଜମୁନାର ଜଳ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଏ ନାହିଁ । ଏହି ଫେଣ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଆସେ କେଉଁଠୁ ?
ପ୍ରତିବର୍ଷ ଯମୁନାରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଧଳା ଫୋମ ବା ଫେଣ ର ଦୃଶ୍ୟ ଭାରତର କୌଣସି ନଦୀରେ କ୍ୱଚିତ୍ ଦେଖାଯାଏ । ଦେଶରେ ୮ ଟି ପ୍ରମୁଖ ଏବଂ ୪୦୦ ରୁ ଅଧିକ ନଦୀ ଅଛି । କେତେକ ଆରବ ସାଗରରେ ଏବଂ କେତେକ ବଙ୍ଗୋପସାଗରରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ। ଯଦି ଆମେ ଯମୁନା ବିଷୟରେ କଥା ହେବା, ଏହାର ଅସ୍ତିତ୍ୱ କେବଳ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡର ଯମୁନୋଟ୍ରି ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ପ୍ରୟାଗର ସଙ୍ଗମ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଏ । କିନ୍ତୁ ଏହି ନଦୀ ଦିଲ୍ଲୀର ୨୨ କିଲୋମିଟର ଲମ୍ବା ଅଞ୍ଚଳରେ ପହଞ୍ଚିବା ମାତ୍ରେ ଏହାର ପାଣି ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । ଦିଲ୍ଲୀରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ମାତ୍ରେ ଯମୁନା ନଦୀ ଡ୍ରେନ୍ ହୋଇଯାଏ । ଦୁର୍ଗନ୍ଧ, ଫେଣ ସହ ଶୁଖିଲା ସ୍ଥାନରେ ପଡିଥିବା ଅପରିସ୍କାର ଜିନିଷ ସହ ଶବ ଆପଣଙ୍କ ଆଖି , ନାକକୁ ବନ୍ଦ କରିଦେବ । ଯେଉଁଠିି ନଦୀର ପାଣିକୁ ଦେଖିଲେ ଶାନ୍ତି ଅନୁଭୂତି ହୁଏ ଏଠି ଆପଣ ଜମୁନା ନଦୀର ପାଣିକୁ ଦେଖିଲେ ମନ ଅଶାନ୍ତ ହୋଇ ଉଠିବ । କିପରି ଏହି ସ୍ୱଚ୍ଛ ପାଣିରେ ଏସଭଳି ବିଷାକ୍ତ ଫେଣ ଭାସି ବୁଲୁଛି ।
୧୩୭୬ କିଲୋମିଟର ଲମ୍ବା ନଦୀର ପାଞ୍ଚଟି ମୁଖ୍ୟ ଅଂଶ ଅଛି । ଯେଉଁଥିରେ ଏହି ନଦୀ ଆରମ୍ଭ ଏବଂ ଶେଷ ହୁଏ। ଏହି ଚାରୋଟି ବିଭାଗରେ ଏହି ନଦୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପରିଷ୍କାର, ଯାହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଅପରିଷ୍କାର ହୋଇପଡିଛି ।
ନଦୀର ପ୍ରଥମ ଭାଗ-
ଯମୁନୋତ୍ରୀରୁ ହଥିନୀକୁଣ୍ଡ ବରାଜ ଯାଏଁ –
ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ,ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ଏବଂ ହିମାଚଳପ୍ରଦେଶ ଭିତରେ ଏହାର ଶାଖା ଯାଏ , ଯାହାର ଲମ୍ବା ୧୭୨ କିଲୋମିଟର ଯାଏଁ , ଏଠାରେ ଯମୁନାର କମାଲ,ଗିରି ଏବଂ ଟୋନ୍ସ ଆଉ ଅସନ ଶାଖା ଯାଏ ଯାଇଛି ।
୨ୟ ଭାଗ-
ହରିୟାଣା ଆଉ ୟୁପି ରେ ଏହାର ଲମ୍ବା ୨୨୪ କିଲୋମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲମ୍ବିଛି । ଏଠାରେ ସୋମ ,ଛୋଟି ଏଇ ଯମୁନା ଡ୍ରେନ୍ ନଂ ୨ଏବଂ ୮ ନଦୀର ମୁଖ୍ୟ ଶାଖା ।
୩ୟ ଭାଗ-
ୱାଜିରାବାଦ ବ୍ୟାରେଜ ଠାରୁ ଯମୁନା ବ୍ୟାରେଜ ଚହଲା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ … ଏହି ୨୨ କିଲୋମିଟର ଲମ୍ବ ୨୨ ଟି ଡ୍ରେନ୍ ଏବଂ ହିନ୍ଦନ୍ କଟ୍ ଦ୍ୱାରା ସଂଯୁକ୍ତ । ଏଥିରେ ଦୁଇଟି ବ୍ୟାରେଜ୍ ଅଛି – ୱାଜିରାବାଦ ଏବଂ ଯମୁନା ବ୍ୟାରେଜ୍ । ଆଗ୍ରା କେନାଲ ଏଠାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ । ଏହା ହେଉଛି ନଦୀର ସବୁଠାରୁ ପ୍ରଦୂଷିତ ଅଞ୍ଚଳ । ଏହିଠାରୁ ହିଁ ଯମୁନା ଅଧିକ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଛି ।
୪ର୍ଥ ଭାଗ- ଚହଲା ବ୍ୟାରେଜରୁ ଚାମ୍ବଲ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ … ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ଏବଂ ହରିୟାଣାର କିଛି ଅଂଶ । ୪୯୦ କିଲୋମିଟର ଲମ୍ବା ବିଭାଗ । ଏଥିରେ ହିନ୍ଦନ, ଭୁରିଆ ନାଲା, ମଥୁରା ଏବଂ ଶ୍ରୀନ୍ଦଭାନର ଡ୍ରେନ୍, ଆଗ୍ରା ଡ୍ରେନ୍ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି। ଏଥିରେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଚହଲା ବ୍ୟାରେଜ୍ ଅଛି । ଏଥିରେ ଆଗ୍ରା ଏବଂ ଗୁରୁଗାଓଁ କେନାଲ ଅଛି ।
ପଞ୍ଚମ-ଯମୁନାକୁ ପରିଷ୍କାର ଏବଂ ନିରାପଦରେ ରକ୍ଷା କରାଯାଇଥିଲା … ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶର ୪୬୮ କିଲୋମିଟର ଲମ୍ବ ଭୌଗୋଳିକ କ୍ଷେତ୍ର । ଏଥିରେ ଚାମ୍ବଲ, କେନ୍, ସିନ୍ଧ ଏବଂ ବେଟୱା ନଦୀଗୁଡ଼ିକ ମିଳିତ ହୁଏ ।
ନିଜ ଗର୍ଭରୁ ଜମୁନା ବାହରକରେ ଏଭଳି ବିଷାକ୍ତ ଫେଣ –
ଆମେମାନେ ପିଲାଟି ଦିନରୁ ଶୁଣିଥିବା କୃଷ୍ଣ କିପରି ଯମୁନାରୁ କାଳିଆ ନାଗକୁ ବାହର କରିଥିଲେ । କାରଣ ତା ପାଟିର ବିଷାକ୍ତ ଗରଳ ଯମୁନା ପାଣିକୁ ବିଷାକ୍ତ କରୁଥିଲା । ଠିକ୍ ସେହିପରି ଯମୁନା ମଧ୍ୟକୁ ଫିଙ୍ଗା ଯାଉଥିବା ଅଳିଆ ଆବର୍ଜନା ରୁ ହିଁ ଏଭଲି ବିଷାକ୍ତ ଫେଣ ବାହାରିଥାଏ ।
ଯମୁନାକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିବାର ଏହା ହେଉଛି ମୁଖ୍ୟ କାରଣ …
ଯମୁନା ଦେଶର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରଦୂଷିତ ନଦୀ ମଧ୍ୟରୁ ଏହା ବିଶୋଧିତ, ଆଂଶିକ ବିଶୋଧିତ ସ୍ୱେରେଜ୍, ଶିଳ୍ପ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଏବଂ କୃଷି ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦୂଷିତ । ଦ୍ୱିତୀୟ କାରଣଟି ସ୍ୱାଭାବିକ । ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁରେ ଏହି ନଦୀର ଜଳ ପ୍ରାୟ ଶୁଖିଯାଏ । ନଦୀ ଓ ଏହାର କୂଳରେ ଅନେକ ଗଛ, ଉଦ୍ଭିଦ, ଅଳିଆ ଏବଂ ପଶୁମାନଙ୍କର ମୃତଦେହ ପଡ଼ିଛି । ଯେତେବେଳେ ସେମାନେ ବର୍ଷା ପରେ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ, ସେମାନେ ଏବଂ ପ୍ରଦୂଷଣ ହେତୁ ଭୟଙ୍କର ସ୍ତରର ବିଷାକ୍ତ ଫୋମ୍/ଫେଣ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।
