ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁ କଣ ; ଏହା କାହିଁକି ଘଟେ , ଏହାର କାରଣ ଓ ଲକ୍ଷଣ ।

ଗତ କିଛି ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ, ଆମେ ସମସ୍ତେ ଖବର /ନ୍ୟୁଜ୍ ମାଧ୍ୟମରେ କିଛି ଡାକ୍ତରୀ ଶବ୍ଦ ବିଷୟରେ ଶୁଣିଥିବେ । ରାଜଧାନୀ ଦିଲ୍ଲୀର ସର୍ବ କନିଷ୍ଠ ଅଙ୍ଗ ଦାତା (୧୬ ମାସ) ହୋଇଥିବା ନିଶାନ୍ତଙ୍କୁ ଡାକ୍ତରମାନେ ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ(ବ୍ରେନ୍ ଡେଡ୍ ) ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହାସ୍ୟ ଅଭିନେତା ରାଜୁ ଶ୍ରୀବାସ୍ତବ AIIMS ଦିଲ୍ଲୀରେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା, ଯଦିଓ ଏହାର କୌଣସି ସରକାରୀ ନିଶ୍ଚିତତା ନାହିଁ। ମସ୍ତିଷ୍କର ମୃତ ଅବସ୍ଥା କ’ଣ, ଏହା ମୃତ୍ୟୁର ସୂଚକ କି? ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କ ମନରେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଏହିପରି ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନ ରହିବ । ଏହି ଆର୍ଟିକିଲରେ ଆମେ ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ବିଷୟରେ ବିସ୍ତୃତ ଭାବରେ ବୁଝିବା –

ଡାକ୍ତରମାନେ କୁହନ୍ତି, ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ମେଡିକାଲ ଭାଷାରେ ମୃତ୍ୟୁର ଆଇନଗତ ପରିଭାଷା ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା । କାହାର ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ମୃତ ଘୋଷଣା କରିବା ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଯେ ତାଙ୍କର ମସ୍ତିଷ୍କ ସବୁ ଉପାୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ ବନ୍ଦ କରିଦେଇଛି, ଅର୍ଥାତ୍ ମସ୍ତିଷ୍କର ପ୍ରତ୍ୟକ ଶାରୀରିକ ଏବଂ ମାନସିକ କାର୍ଯ୍ୟ ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଇଛି, ଶରୀରକୁ ସଙ୍କେତ ପଠାଇବା ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବୁଝାଇବା କିମ୍ବା କହିବା କ୍ଷମତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ।

Advertisement

ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଭଲ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ, ଏହା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଅବସ୍ଥା । ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁ କାହିଁକି ଏବଂ କିପରି ହୁଏ? ଆସନ୍ତୁ ଏହି ବିଷୟରେ ଜାଣିବା ।

ବ୍ରେନ୍ ଡେଡ୍ /ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁ କିପରି ହୁଏ ?

ମସ୍ତିଷ୍କରେ ଗଭୀର ଆଘାତ, ପ୍ରବଳ ଆଘାତ, କିମ୍ବା କେତେକ ଶାରୀରିକ ପରିସ୍ଥିତି ଯାହା ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ଗମ୍ଭୀର ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ, ତାହା ମସ୍ତିଷ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇପାରେ । ଯେତେବେଳେ ଡାକ୍ତରମାନେ କାହାକୁ ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରନ୍ତି, ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ମସ୍ତିଷ୍କ ଆଉ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ କାମ କରୁନାହିଁ । ଯଦି ବ୍ୟକ୍ତି ଭେଣ୍ଟିଲେଟରରେ ଥାଏ, ତେବେ ହୃଦୟ, କିଡନୀ, ଯକୃତ ଇତ୍ୟାଦି ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ କୃତ୍ରିମ ଶ୍ୱ।ସକ୍ରିୟା ଦେଇ ଜୀବନ୍ତ ରଖାଯାଇପାରିବ । ଅବଶ୍ୟ, ଏହି ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ କେବଳ ବଞ୍ଚିପାରିବେ ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ଭେଣ୍ଟିଲେଟରରେ ଅଛନ୍ତି ଏବଂ କୃତ୍ରିମ ଭାବରେ ତାଙ୍କ ଶରୀରକୁ ଅମ୍ଳଜାନ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଛି ।

ଏହା ମଧ୍ୟ ବୁଝିହେବ ଯେ ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଅର୍ଥ ହେଉଛି ମସ୍ତିଷ୍କ ମରିଯାଇଛି କିନ୍ତୁ ଶରୀରର କିଛି ଅଂଶ ଅମ୍ଳଜାନ ମାଧ୍ୟମରେ କୃତ୍ରିମ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।

ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁ କାହିଁକି ହୁଏ?
ଅନେକ ଅବସ୍ଥା ଅଛି ଯାହା ମଣିଷର ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଘଟାଇପାରେ ।
– ମସ୍ତିଷ୍କରେ ଗଭୀର ଆଘାତ (ଯାନବାହନ ଦୁର୍ଘଟଣା, ମୁଣ୍ଡରେ ଆଘାତ, ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ମୁଣ୍ଡରେ ଆଘାତ)
– ସେରେବ୍ରୋଭାସ୍କୁଲାର ଆଘାତ (ଷ୍ଟ୍ରୋକ୍ କିମ୍ବା ଆନୁରାଇଜିମ୍)
– ଅନୋକ୍ସିଆ (ହୃଦଘାତ ଯାହା ମସ୍ତିଷ୍କରେ ରକ୍ତ ପ୍ରବାହ / ଅମ୍ଳଜାନ ଅଭାବରୁ ପରିଣତ ହୁଏ
-ମସ୍ତିଷ୍କ ଟ୍ୟୁମର୍ ।

ଡାକ୍ତରମାନେ କୁହନ୍ତି, ଦୁର୍ଘଟଣାଜନିତ ଆଘାତ କିମ୍ବା ଗୁରୁତର ଅସୁସ୍ଥତା ହେତୁ ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇପାରେ। ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ ହେତୁ ମସ୍ତିଷ୍କରେ ରକ୍ତସ୍ରାବ ମଧ୍ୟ ଏହାର କାରଣ ହୋଇପାରେ ।

ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ?

ଡାକ୍ତରମାନେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ମୃତ ଘୋଷଣା କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଏହା ଅନେକ ପ୍ରକାରର ପରୀକ୍ଷା ଆଧାରରେ ନିଶ୍ଚିତ କରାଯାଇଥାଏ, କିନ୍ତୁ କିଛି ଅବସ୍ଥା ଏବଂ ଲକ୍ଷଣ ଅଛି ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଅନୁମାନ କରାଯାଇପାରେ ଯେ ବ୍ୟକ୍ତି ଜଣକ ମସ୍ତିଷ୍କ ମରିଯାଇଛନ୍ତି।

– ଆଲୋକର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଫୁସଫୁସ ବିଫଳତା ।
– ଯନ୍ତ୍ରଣା ଉପରେ କୌଣସି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ନାହିଁ ।
– ଆଖିର ଉପରିଭାଗ ଛୁଇଁଲେ ଆଖିର ଝଲସି ନଥାଏ ।
– କାନରେ ବରଫ ପାଣି ଢାଳିବା ପରେ ମଧ୍ୟ ଆଖି ଗତି କରେ ନାହିଁ ।
– ମସ୍ତିଷ୍କର କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ନଥିବା ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋଏନ୍ସଫାଲୋଗ୍ରାମ୍ ପରୀକ୍ଷା ।

ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଭଲ ହୋଇପାରିବ କି?

ଡାକ୍ତରମାନେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ୍ୟୁର ଅବସ୍ଥା ସ୍ଥାୟୀ ଏବଂ ଆରୋଗ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ। ଜଣେ ରୋଗୀଙ୍କୁ ମସ୍ତିଷ୍କ ମୃତ ଘୋଷଣା କରାଯିବା ପରେ ପରିବାର ସହିତ କଥା ହେବା ପରେ ଅଙ୍ଗ ଦାନର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଏ, ଯାହା ଦ୍ୱାରା ସେହି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଜୀବନ୍ତ ଅଙ୍ଗ ଅନ୍ୟ କେହି ବ୍ୟବହାର କରିପାରିବେ। ଭେଣ୍ଟିଲେଟରରୁ ବାହାର କରାଯିବା ପରେ ଶରୀର ଅମ୍ଳଜାନ ପାଇବା ବନ୍ଦ କରିବା ମାତ୍ରେ ଶରୀରର ଅନ୍ୟ ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ହେବାକୁ ଲାଗିଲେ ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତି ଜଣକ ମୃତ ବୋଲି ଧରାଯାଏ ।