କିଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ କଲିକତାରୁ ଦିଲ୍ଲୀ ହୋଇଥିଲା ରାଜଧାନୀ? ଜାଣନ୍ତୁ ସେହି ବିଦ୍ରୋହର କାହାଣୀ..

ପ୍ରଥମେ ଭାରତର ରାଜଧାନୀ ଥିଲା କଲିକତା । ସବୁକିଛି ଚାଲିଥିବା ହଠାତ ୧୯୧୧ରେ ନିଆଯାଇଥିଲା ବଡ ନିଷ୍ପତ୍ତି । ଯାହା ଥିଲା କଲିକତାର ମୁଣ୍ଡରୁ ରାଜଧାନୀର ତାଜ କାଢି ଦିଲ୍ଲୀକୁ ପିନ୍ଧାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଯାହା ଏବେ ନୂଆ ଦିଲ୍ଲୀ ଭାବେ ପରିଚିତ । ହେଲେ ତା ପଛର କାରଣ କଣ ଆପଣ ଜାଣିଛନ୍ତି କି ? ଏଭଳି କଣ ପରିସ୍ଥିତି ଉପୁଜିଲେ ଦିଲ୍ଲୀ ଭାରତର ରାଜଧାନୀ ଭାବେ ଘୋଷଣା କରାଗଲା । ତେବେ ଆସନ୍ତୁ ଆଜି ଆରମେ ଆପଣଙ୍କୁ ଏହାର କାରଣ ଜଣାଇବୁ,୧୯୦୫ ମସିହାରେ ବଙ୍ଗଳା ବିଭାଜିତ ହୋଇଥିଲା । ପୂର୍ବ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ନାମକ ଦୁଇଟି ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା । ପୂର୍ବ ବଙ୍ଗରେ ହେଉଛି ଆଜିର ବାଂଲାଦେଶ,ଆସାମ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଓଡିଶା, ବିହାର ଏବଂ ଝାଡଖଣ୍ଡ ରାଜ୍ୟ ସାମିଲ ରହିଥିଲା ।

ଧର୍ମ ବିଭାଜନ ଆଧାରରେ ତତତ୍କାଳୀନ ଭାୟସରାୟ ଲର୍ଡ କର୍ଜନଙ୍କ୍ ଦ୍ୱାରା ବଂଟନ କରାଯାଇଥିଲା । ପୂର୍ବ ବଙ୍ଗଳା ମୁସଲମାନ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଏବଂ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ହିନ୍ଦୁ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଥିଲା । ଏହା ଘୋଷଣା ହେବା ମାତ୍ରେ ସମଗ୍ର ବେଙ୍ଗଲରେ ବ୍ୟାପକ ବିରୋଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।ଏହି ବିଦ୍ରୋହକୁ ଦମନ କରିବାକୁ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର କଠିନ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମାମଲା ବଢିବାରେ ଲାଗିଥିଲା । ସେତେବେଳେ ବ୍ରିଟିଶମାନେ କଲିକତାକୁ ସେମାନଙ୍କର ରାଜଧାନୀ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରୁଥିଲେ ଏବଂ ଏଠାରୁ ଶାସନ କରୁଥିଲେ । ଅବଶ୍ୟ, ଲର୍ଡ କର୍ଜନ ଏହି ବିଭାଜନର ଆଧାର ହିନ୍ଦୁ-ମୁସଲମାନ ଧାଡିରେ ନୁହେଁ ବରଂ ପ୍ରଶାସନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତ କରିଥିଲେ ।

ବିଭାଜନ କର ଏବଂ ଜୟ କର:
ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ବିକାଶ ପାଇଁ ଏହା ଆବଶ୍ୟକ ବୋଲି ଲର୍ଡ କହୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ, ତାଙ୍କର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ନ୍ଧଙ୍କ ଲଗାଇ ବିଭାଜନ କରି ଶାସନ କରିବା । ଏହି ବିଭାଜନକୁ ୨୦ ଜୁଲାଇ ୧୯୦୫ ରେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏହା ୧୬ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୯୫ ରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଥିଲା । କେବଳ ଏହି ଘୋଷଣା ପରେ କଲିକତାରେ ଆୟୋଜିତ ଏକ ବିଶାଳ ସମାବେଶରେ ସମସ୍ତ ହିନ୍ଦୁ ଏବଂ ମୁସଲମାନ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସମସ୍ତେ ଏହି ବିଭାଜନକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଦେଖୁ ଦେଖିୁ ଏହା ବିଦ୍ରୋହର ରୂପ ନେଇଯାଇଥିଲା । ସବୁଆଡେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ହିଂସା । ବାସ୍ତବରେ, ସେହି ସମୟରେ ବଙ୍ଗଳାରେ ଜାତୀୟତାର ପବନ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥିଲା । ଦେଶ ପାଇଁ ଏକ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପ୍ରେମ ଥିଲା । ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ବଙ୍ଗଳା ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ବିରୋଧ କରିବ ଯେଉଁଥିରେ କିଛି ଷଡଯନ୍ତ୍ରର ଗନ୍ଧ ଆସିଥିଲା ।

ଯେତେବେଳେ ଏହା ଅତ୍ୟଧିକ ସ୍ତରରେ ଘଟିବା ଆରମ୍ଭ କଲା, ବ୍ରିଟିଶ ଶାସକମାନେ ଅନୁଭବ କଲେ ଯେ ଏଥିପାଇଁ କିଛି କଂକ୍ରିଟ୍ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏବଂ ଏଠାରୁ ଦେଶର ରାଜଧାନୀ କଲିକତାରୁ ଦିଲ୍ଲୀକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବାର ଭୂମିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିଲା ।ବିରୋଧ ଜାରି ରହିଲା । ଏହି ବିଦ୍ରୋହ ଭାରତରୁ ବ୍ରିଟେନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରେକର୍ଡ ହୋଇ ରହିଥିଲା । ଏସବୁ ଅନେକ ବର୍ଷ ଧରି ଚାଲିଲା । ଭାରତୀୟମାନେ ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କୁ ଅସୁବିଧାରେ ପକାଇଥିଲେ । ଯାହାଫଳରେ ୧୯୧୧ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟେନର ରାଜା ଜର୍ଜ ପଂଚମ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଭାରତ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ । ଏହା ପରେ ମଧ୍ୟ ବିରୋଧୀ ଦଳ ଶିଖରରେ ଥିଲେ । କଲିକତା ବଦଳରେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ କୋର୍ଟ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା । ଯେଉଁଠାରେ ଦେଶ ବାହାରେ ରାଜା ଓ ନବାବଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇଥିଲା ।

ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକରେ ଏହା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ଯେ କିଙ୍ଗ ଜର୍ଜ ପଂଚମ ଭାରତର ରାଜଧାନୀ କଲିକତାରୁ ଦିଲ୍ଲୀକୁ ୧୨ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୧୧ ରେ ୮୦ ହଜାର ଲୋକଙ୍କ ଭିଡ ଆଗରେ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବାକୁ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ । ବ୍ରିଟିଶମାନେ ଭୟ କରୁଥିଲେ ଯେ ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ସବୁଠାରୁ ବଡ ବିରୋଧ ବଙ୍ଗଳାରୁ ଆସିବ, ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କୁ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଗିରଫ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ରାଜଧାନୀକୁ ଦିଲ୍ଲୀ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବାର ସ୍କ୍ରିପ୍ଟ ଏବଂ ଏହାର ଘୋଷଣା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇସାରିଛି । ଏହା ରାଜା ଜର୍ଜଙ୍କ ଔପଚାରିକ ଭାବେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ । ସେଦିନ ଦିଲ୍ଲୀକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବେ ସଜାଯାଇଥିଲା । ପୂରା ଦୀପାବଳୀ ଭଳି ରାସ୍ତାଘାଟକୁ ସୁସଜ୍ଜିତ କରାଯାଇଥିଲା ।

ତେବେ ବ୍ରିଟିଶମାନେ ମଧ୍ୟ ଦିଲ୍ଲୀକୁ ରାଜଧାନୀ କରିବା କଷ୍ଟକର ହୋଇପଡିଥିଲେ । ସେ ଭାରତକୁ ଅଧିକ ସମୟ ଶାସନ କରିପାରିନଥିଲେ । କିଙ୍ଗ ଜର୍ଜଙ୍କ ଘୋଷଣା ପରେ ରାଜଧାନୀ ଭାବରେ ଦିଲ୍ଲୀର ବିକାଶର ଦାୟିତ୍ୱ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଆର୍କିଟେକଚର ଏଡୱାର୍ଡ ଲୁଟିନ୍ସ ଏବଂ ହେର୍ବର୍ଟ ବେକରଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଇଥିଲା । ଏହି କାମ ଚାରି ବର୍ଷରେ ଶେଷ ହେବାକୁ ଥିଲା କିନ୍ତୁ ଦିଲ୍ଲୀକୁ ରାଜଧାନୀ ରୂପେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ ପ୍ରାୟ ୨୦ ବର୍ଷ ସମୟ ଲାଗିଥିଲା ।୧୩ ଫେବୃଆରୀ ୧୯୩୧ ରେ ଦିଲ୍ଲୀ ରାଜଧାନୀ ଭାବରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ଉଦ୍ଘାଟିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ୧୬ ବର୍ଷ ପରେ ଦେଶ ସ୍ୱାଧୀନହୋଇଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କୁ ଫେରିବାକୁ ପଡିଲା । କାରଣ ଦିଲ୍ଲୀ ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ମୋଗଲ ଶାସକମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ସହ୍ୟ କରିନଥିଲା ।