କେବେଠୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ଦୁର୍ଗାପୂଜା , ଜାଣନ୍ତୁ କିଏ ଓ କାହିଁକି କରିଥିଲେ ଏହାକୁ ଆରମ୍ଭ ..
1 min read
ଭାରତରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଦୁଇଥର ଦେବୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କର ପୂଜା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ । ଶରତ ଋତୁରେ ଆଶ୍ୱିନ ମାସ ଶୁକ୍ଳ ପକ୍ଷର ପୂଜାକୁ ‘ଦେବୀ ପୂଜା’ ଏବଂ ବସନ୍ତ ଋତୁରେ ଚୈତ୍ରମାସ ଶୁକ୍ଳ ପକ୍ଷର ପୂଜାକୁ ‘ବାସନ୍ତୀ ପୂଜା’ କୁହାଯାଏ । ଯେଉଁ ମା’ର ଶସ୍ୟ ଆହାର କରି ମାନବ ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରେ, ସେହି ଧରିତ୍ରୀ ରାଣୀର ବୟଃପ୍ରାପ୍ତିରେ ଉତ୍ଫୁଲ୍ଲ ହୋଇ ଜନ-ମାନସ ବାସନ୍ତୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ପୂଜାର ଆୟୋଜନ କରେ, ମାତ୍ର ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ପୂଜା ରୂପେ ଶାରଦୀୟ ଦେବୀପୂଜା ହିଁ ଅଧିକ ଲୋକପ୍ରିୟତା ଅର୍ଜନ କରିଅଛି । ଏହି ଶାରଦୀୟ ପର୍ବ ଭାରତର ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ଦଶହରା ପର୍ବରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଏ । ଏହି ପର୍ବର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଦେବୀ ଉପାସନା । ଦୁର୍ଗାପୂଜା ପରି ଦଶହରା ପର୍ବ ମଧ୍ୟ ବର୍ଷକରେ ଦୁଇଥର ପାଳନ କରାଯାଏ । ଜ୍ୟେଷ୍ଠମାସ ଶୁକ୍ଳଦଶମୀ ହେଉଛି ଗଙ୍ଗାମାତାଙ୍କର ଜନ୍ମଦିବସ ।
ଏହିଦିନ ଗଙ୍ଗାପୂଜା କରି ଗଙ୍ଗାନଦୀରେ ସ୍ନାନ କଲେ ତ୍ରିବିଧ ପାପ ଖଣ୍ଡନ ହୁଏ ବୋଲି ଏହି ତିଥିକୁ ‘ଦଶହରା’ ବା ‘ଦଶବିଧ’ ପାପହରଣ ଦିବସ କୁହାଯାଏ । ଏହି ତିଥିଟି ଲୋକମୁଖରେ ‘ଗଙ୍ଗା ଦଶହରା’ ନାମରେ ପରିଚିତ । ଅନ୍ୟ ଦଶହରା ପର୍ବଟି ଆଶ୍ୱିନ ମାସ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଦଶମୀ ତିଥିରେ ପାଳିତ ହୁଏ । ଏହି ଦୁର୍ଗାପୂଜାର ଶେଷ ଦିବସ ।ଏହି ଦଶହରା ପର୍ବ ଭାରତରେ ସର୍ବଜନବିଦିତ ପର୍ବ । ତେଣୁ ‘ଦଶହରା’ କହିଲେ ସମସ୍ତେ ଆଶ୍ୱିନ ଶୁକ୍ଳ ଦଶମୀକୁ ହିଁ ବୁଝନ୍ତି । ଏହି ଦଶହରା ଦିବସରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମାତୃଶକ୍ତି ବନଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ସ୍ତୁତି କରି ରାବଣର ନିଧନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଲଙ୍କା ଅଭିମୁଖେ ବିଜୟଯାତ୍ରା କରିଥିବାରୁ ଏହି ତିଥିକୁ ‘ବିଜୟା ଦଶମୀ’ କୁହାଯାଏ । ପୁଣି ଏହି ଦିବସର ଅବ୍ୟବହିତ ପୂର୍ବରୁ ସିଂହବାହିନୀ ଆଦ୍ୟା ଶକ୍ତି ଦୁର୍ଗା ଦୁର୍ଦ୍ଦମନୀୟ ମହିଷାସୁରକୁ ବଧ କରି ଦେବତାମାନଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ବିଧାନ କରିଥିଲେ ।
ଦେବୀଙ୍କ ସହ ଦାନବମାନଙ୍କର ଯୁଦ୍ଧ କନ୍ୟାମାସ ବା ଆଶ୍ୱିନ ମାସ କୃଷ୍ଣପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀଠାରୁ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ନବମୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଷୋଳଦିନ ଧରି ଚାଲିଥିଲା । ଶୁକ୍ଳ ଅଷ୍ଟମୀ ଓ ନବମୀ ତିଥିରେ ମହାମାରୁ ହୋଇଥିଲା । ମହିଷାସୁର ସମେତ ସମସ୍ତ ଅସୁର ବଂଶ ନିପାତ ହେଲେ । ମହାମାରୁ ନବମୀ ରାତିର ଅନ୍ଧକାର ସହ ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟରୁ ଅମଙ୍ଗଳର ଛାୟା ଅପସରି ଗଲା, ଶୁକ୍ଳ ଦଶମୀରେ ସବୁପ୍ରକାର ଶୁଭକାର୍ଯ୍ୟର ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ଏହିଦିନ ଜଗତର ଦୁଃଖ ହରଣ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ‘ଦୁଃଖହା ଦଶମୀ’ ନାମରେ ଖ୍ୟାତି ଲାଭ କରିଅଛି ବୋଲି ଆଦିକବି ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ ‘ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ’ରେ ଲେଖିଛନ୍ତି । ‘ଦୁଃଖହା ଦଶମୀ’ ଦିନ ମହାଦଶାରୁ ଉଦ୍ଧାର ପାଇ ଦେବତାମାନେ ମହାଶକ୍ତି ବ୍ରହ୍ମମୟୀ ଦୁର୍ଗତିନାଶିନୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ସ୍ତୁତି କରିଥିବାରୁ ଏହି ତିଥିରେ ଦୁର୍ଗାଙ୍କର ଆରାଧନା କରାଯାଏ ।
ତେବେ କୁହାଯାଏ ଯେ ଅବିଭକ୍ତ ବଙ୍ଗଳାର ଦୁର୍ଗାପୂଜା ୧୬ଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଶେଷ ୧୫୭୬ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ଯେଉଁଠାରେ ପୂଜା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ସେହି ସ୍ଥାନ ହେଉଛି ବର୍ତ୍ତମାନର ବାଂଲାଦେଶ । ବାଂଲାଦେଶର ତାହିରପୁରରେ ଜଣେ ରାଜା ଥିଲେ ଯାହାଙ୍କ ନାଁ କଂସ ନାରାୟଣ । କୁହାଯାଏ ଯେ ସେ ପ୍ରଥମେ ନିଜ ଗାଁରେ ଦେବୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ପୂଜା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।ଐତିହାସିକଙ୍କ ମତରେ, ରାଜା କଂସ ନାରାୟଣ ତାଙ୍କ ଲୋକମାନଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ଏବଂ ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ପାଇଁ ଅଶ୍ୱମେଧ ଯଜ୍ଞ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ କୁଳ ପୁରୋହିତମାନଙ୍କ ସହ ଏ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲେ।କୁହାଯାଏ ଯେ ଅଶ୍ୱମେଧ ଯଜ୍ଞ ବିଷୟରେ ଶୁଣିବା ପରେ ପୁରୋହିତମାନେ କହିଲେ ଯେ କଳିଯୁଗରେ ଅଶ୍ୱମେଧ ଯଜ୍ଞ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। କଳିଯୁଗରେ ଅଶ୍ୱମେଧ ଯଜ୍ଞ ବଦଳରେ ଦୁର୍ଗା ପୂଜା କରାଯାଇପାରେ। ତା’ପରେ ପୁରୋହିତମାନେ ଦୁର୍ଗାପୂଜାର ମହିମା ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ।ପୁରୋହିତମାନେ କହିଥିଲେ ଯେ କଳିଯୁଗରେ ଶକ୍ତିର ଦେବୀ ମହିଷାସୁର ମର୍ଦ୍ଦିନୀ ମା’ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ପୂଜା କରିବା ଉଚିତ। ଯାହା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସୁଖ, ସମୃଦ୍ଧି, ଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଶକ୍ତିରେ ଭରିଦିଏ। ଏହା ପରେ ରାଜା ଖୁବ ଧୂମଧାମ ସହିତ ମା’ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ପୂଜା କଲେ। ସେବେଠାରୁ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଙ୍ଗଳାରେ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଜାରି ରହିଛି।
